شیوه های نوین کشاورزی بر تولید، افزایش سرمایه، هزینه ها و قوام محصولات زراعی تأکید دارد. در مقابل، شیوه های سنتی کشاورزی بر بومی سازی، تنوع زیستی و منابع ژنتیکی مشترک برای بسیاری از محصولات مختلف تأکید دارد.
به گزارش تابا؛ شیوه های عملیات کشاورزی ناگزیر از تحول و نوآوری است تا به مدیران عملیات کشاورزی کمک کند بهره برداری را در صنایع بزرگ کشاورزی افزایش دهند. بدون تکنولوژی نوین جعیت رو به افزون جهان گرسنه می ماند. برای حل مساله با بهره از شیوه های نوین عوامل تولید منابع طبیعی مانند آب، زمین می توان انرژی لازم برای تامین نیازهای غذایی به دست آورد.
جمعیت در سراسر جهان به سرعت در حال افزایش است با وجود این افراد بیشتری به محصولاتی مانند غذا، پارچه و غیره نیاز دارند که این موضوع به تولید محصولات کشاورزی بستگی دارد.
بنابراین، ما نیاز به تولید بیشتری در کشاورزی داریم که در کشاورزی سنتی امکان پذیر نیست و کشاورزی مدرن برای تولید بیشتر و رفع نیازهای روبه رشد سریع جمعیت ضروری است.
بدیهی است فناوری نوین اگر به درستی توسط مدیران صنایع به کارگیری و عرضه شود و نیروها به صورت صحیح این تکنولوژی را به کار گیرند افزایش تولید محصول، کاهش ضایعات، مدیریت دقیق در کاشت و برداشت و رونق و بهبود عملکرد به خوبی حاصل می شود.
باید اذعان داشت که فناوری نوین در کشاورزی چیزی جز کاهش تلاشهای انسانی نیست. اکثر کشورهای خارجی از فناوری نوین در کشاورزی پیروی و سودآوری می کنند.
با این وجود بر اساس الویت های استان خوزستان نیشکر به تنهایی نیمی از محصولات زراعی خوزستان را تشکیل می‌دهد و از سوی دیگر صنعت نیشکر، در مجموع نیمی از شکر تولیدی کشور را نیز تامین می‌کند. از اینرو ورود تکنولوژی به ساختار این صنعت بزرگ می تواند منشاء تحولات اقتصادی کلان برای استان و کشور باشد.
توسعه نیشکر در استفاده از فناوری کشاورزی پیشرو است تا جایی که این شرکت به سمت «مزارعی هوشمند» در داشت، کاشت و برداشت حرکت می‌کند.
دستگاه کارنده نیشکر
کشت نیشکر عمدتا به‌صورت دستی انجام می‌شود؛ این کشت به دلیل شرایط آب‌وهوایی خوزستان در تابستان، بسیار سخت و طاقت‌فرساست حرکت به سمت کشت مکانیزه، باعث می‌شود علاوه‌بر صرفه‌جویی در هزینه‌ها، بهره‌وری نیز افزایش یابد.
دستگاه «کارنده نیشکر» یکی از دستاورد دانش‌بنیان صنعت نیشکر است که به‌منظور افزایش بهره‌وری و حرکت به سمت کشت مکانیزه، طراحی و ساخته شده است.
مردادماه سال گذشته از اولین دستگاه دو ردیفه کارنده نیشکر رونمایی شد و امسال نیز ۲ دستگاه کارنده چهار ردیفه، یکی در کشت و صنعت امام خمینی(ره) و دیگری در واحد نیشکری سلمان فارسی، ساخته شده که حرکت صنعت نیشکر را به سمت جایگزینی کشت مکانیزه با کشت دستی تسهیل می‌کند.
دستگاه کارنده نیشکر ساخته شده در صنعت نیشکر، هیچ نمونه خارجی ندارد و آن‌گونه که هادی دلفیه معاون کشاورزی کشت و صنعت امام خمینی(ره) می‌گوید برای اولین‌بار است که با تکیه‌بر توان داخلی و استفاده از امکانات درونی صنعت نیشکر، طراحی شده و پس از پشت سر گذاشتن مراحل آزمایشی، در کشت نیشکر به کار گرفته می‌شود.
با توجه‌به اینکه کشت نیشکر در گرم‌ترین ماه‌های سال انجام می‌شود، به‌کارگیری دستگاه کارنده نیشکر موجب سهولت در انجام کار، ایجاد کارآفرینی و پویایی بیشتر صنعت نیشکر می‌شود. استفاده از دستگاه‌های کارنده نیشکر به‌عنوان جایگزینی برای کشت دستی، می‌تواند به توسعه و بهبود صنعت نیشکر کمک و نقش مهمی در افزایش تولید و بهره‌وری این صنعت ایفا کند.
اهمیت استفاده از تکنولوژی در صنعت نیشکر
مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی، کشاورزی دانش‌بنیان را راه رسیدن به تولید پایدار دانسته و بر ضرورت استفاده از تجهیزات مُدرن کشاورزی در عملیات «کاشت، داشت و برداشت» تاکید می کند.
وی افزود: استفاده از دستگاه‌های کارنده نیشکر به‌عنوان جایگزینی برای کشت دستی، می‌تواند به توسعه و بهبود صنعت نیشکر کمک و نقش مهمی در افزایش تولید و بهره‌وری این صنعت داشته باشد.
به گفته ناصری، صنعت نیشکر، دروازه ورود مکانیزاسیون به کشاورزی است و واحدهای نیشکری به واسطه حضور نیروهای متخصّص در سطوح مختلف در حوزه کشاورزی و صنعت از دانش فنّی برخوردار هستند و هم‌اکنون نیز از روشهای نوین در این عرصه‌ها استفاده می کنند.
وی طرح آزمایشی سامانه آبیاری زیرسطحی را گام دیگر در پیشروی به سمت هوشمندسازی مزارع برشمرد که پس از اجرای گسترده، هم راندمان آبیاری مزارع را بالا میبرد و هم تولید را در پناه محیط‌زیست، رونقی دوباره خواهد بخشید.
این سامانه‌ی آبیاری به صورت آزمایشی در واحدهای هفتگانه اجرایی شده تا پس از پشت سر گذاشتن روند تحقیقاتی و شناخت ضعف و قوّت‌هایش، در سطحی وسیع به کار گرفته شود. در حال حاضر شیوه‌ی آبیاری مزارع، بر پایه‌ی «هیدروفلوم» است. در کنار آبیاری زیرسطحی، این روش آبیاری، یکی از مدرن‌ترین روشهای آبیاری دنیاست که بهره‌وری آب را به نحو مطلوبی ارتقا داده است.
ناصری، مدیریت مصرف آب و استفاده بهینه از منابع آبی را اقدامی دانش‌بنیان در صنعت توسعه نیشکر برشمرد که با دانش و تجربه توام شده و با این اقدام، هم میزان مصرف آب در مزارع کاهش می‌یابد و هم موجب افزایش تولید در سطح خواهد شد.
استفاده از دانش هسته‌ای در صنعت نیشکر
دکتر عبدعلی ناصری گفت: در زمینه تولید شکرهای طعم‌دار و اصلاح نباتات با سازمان انرژی اتمی همکاری‌هایی صورت گرفته و اکنون انتظار است با این تفاهم‌نامه های دیگر، گامی مهم در راستای افزایش کیفیت و کمیت محصولات تولیدی برداشته شود.
وی کاربرد انرژی اتمی را در ایران اسلامی صلح‌آمیز دانست و تاکید کرد، تصورات غربی‌ها بر این است که ایران به دنبال بمب اتمی است اما اینگونه نیست و فعالیتی صلح‌آمیز دارد که یکی از این فعالیت‌ها استفاده از دانش هسته‌ای در کشاورزی و صنعت نیشکر است.
به گفته مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر کاهش ضایعات تولید شکر یکی از اهداف مهم این تفاهم‌نامه است که دستاوردی بزرگ برای صنعت نیشکر محسوب می‌شود چرا که یک درصد کاهش ضایعات معادل صرفه‌جویی هفت هزار تن شکر است.
دکتر ناصری به پرتودهی به واریته‌های نیشکر برای افزایش کیفیت و سازگاری با شرایط آب و هوایی خوزستان اشاره کرد و بیان داشت، از توان سازمان انرژی اتمی برای بهبود و افزایش بهره‌وری دیگر بخش‌ها از جمله صنعت نیز استفاده خواهد شد.
تلاش دپارتمان‌های علمی بهبود تولید نیشکر
صنعت نیشکر با داشتن یکی از مهمترین دپارتمان‌های علمی و مجموعه مدیریت مطالعات کاربردی مستقر در واحدهای نیشکری با بهره‌گیری از صدها محقق، تلاشهای مستمری برای مصرف بهینه آب انجام داده است.
تحقیق و توسعه، کشف دانش جدید درباره محصولات ، فرآیندها و خدمات و بکارگیری دانش برای ایجاد محصولات ، فرآیندها و خدمات جدید و توسعه یافته است که نیازهای بازار را پوشش دهی می نماید.
تحقیق و توسعه تاثیر مستقیمی بر نوآوری، بهره وری، کیفیت، سطح استاندارد زندگی، سهم بازار دارد. واحد تحقیق و توسعه این شرکت همانند یک قلب نقش تغذیه تکنولوژیکی شرکت در همگامی با روند پیشرفت علم و دانش و خواسته های مدیریت را دارد.
مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر در خصوص اهمیت تحقیق و توسعه گفت: برای رسیدن به تولید حداکثری، کمبودهایی در تامین ادوات کشاورزی و قطعات صنعتی وجود داشت که بخشی از آن با اتخاذ تمهیدات ویژه به همت نیشکر طراحی و ساخته شده است.
در این راستا و همگام و برنامه ریزی مدیریت شرکت توسعه نیشکر، ساخت کارنده نیشکر، ساخت ربات جوشکار، ساخت دستگاه انتقال دهنده ملاس، ساخت اولین دستگاه هشدار دهنده موتور، بخشی دیگر از اقدامات این شرکت در بومی سازی تجهیزات کشاورزی و صنعتی در راستای تولید دانش‌بنیان است.
ناصری در باب اهمیت تکنولوژی در پایان تصریح کرد: ما برای کاهش هزینه ها، افزایش تولید و بهبود محصولات از تکنولوژی های نو استفاده خواهیم کرد و بسته به شرایط این تکنولوژی ها را با اتکا به ظرفیتهای فنی خود بومی خواهیم نمود.
کاربرد تکنولوژی در صنعت نیشکر خوزستان مطلوب است
دکتر آقاجان بهادری در خصوص وضعیت کاربرد تکنولوژی در صنعت نیشکر خوزستان در قیاس با تکنولوژی مرسوم کشاورزی جهان، اظهار کرد: در حال حاضر کاربرد تکنولوژی در صنعت نیشکر خوزستان در حد مطلوب است. در بخش کشاورزی به طور کلی در طی سه فرآیند کاشت، داشت و برداشت نیشکر از تکنولوژی استفاده لازم به عمل می آید که می توان به استفاده از پهبادها و داده های هوایی اشاره کرد که در این خصوص داده‌های هوایی با داده‌های زمینی کنترل محصول نیشکر شامل رطوبت غلاف برگ و ازت پهنک برگ و رطوبت خاک محل زراعت نیشکر کالیبره و مدل شده‌اند و بدینوسیله از تصاویر ماهواره‌ای برای شروع عملیات آبیاری و کوددهی مزارع نیشکر استفاده لازم به عمل می‌آید.
وی در ادامه با تشریح کاربرد تکنولوژی در آبیاری نیشکر گفت: همچنین استفاده از روشهای نوین آبیاری شامل روش آبیاری قطره ای زیر سطحی و آبیاری کم فشار با لوله های دریچه‌دار هیدروفلوم به منظور کاهش مصرف آب و افزایش بهره وری آن و استفاده از سنسورهای مختلف در طی مراحل کشت و برداشت نیشکر، به منظورکاهش هزینه‌ها و افزایش تولید استفاده مطلوبی صورت می گیرد.
مدیرعامل موسسه تحقیقات نیشکر تصریح کرد: در بخش به‌نژادی و اصلاح نیشکر نیز به منظور تولید ارقام زراعی با عملکرد کمی و کیفی مطلوب که در عین حال به تنشهای زیستی و غیر زیستی متحمل باشند، از تکنولوژی های روز دنیا از جمله بیوتکنولوژی، گلدهی در گلخانه‌های با شرایط کنترل شده و اصلاح نباتات کلاسیک استفاده می‌شود.
بهادری با اشاره به استفاده از باکتریهای محرک رشده گیاه نیشکر خاطر نشان کرد: به منظور کاهش مصرف کودهای شیمیایی و افزایش کمی و کیفی محصول نیشکر نیز از جمله تکنولوژیهای نوین در بخش کشاورزی نیشکر خوزستان می‌باشد.
کاربرد رباتها، سنسورها و نرم افزارها در تولید شکر
وی در بخش صنعت، تکنولوژی به کار رفته را اینگونه توصیف کرد: در بخش صنعت نیز از انواع رباتها، سنسورها و نرم افزارهای مدیریتی جهت انجام عملیاتها و فرآیندها استفاده می‌شود. همچنین استفاده از مخمر ET جهت افزایش تولید الکل از ملاس نیشکر نیز از مصادیق بیوتکنولوژی در بخش صنعت نیشکر می‌باشد.
مدیرعامل موسسه تحقیقات نیشکر، آموزش را عنصری ضروری در صنعت نیشکر دانست و افزود: در بخش آموزش از مصادیق تکنولوژی آموزشی می‌توان به برنامه میکرو لرنینگ، سایت موسسه تحقیقات، کتابخانه الکترونیکی، آموزش برخط، بوردهای هوشمند، سیستم VDI ( پلتفرم اشتراک صفحه کامپیوتر بین دانشجو و استاد) و آموزش مجازی اشاره کرد.
بهادری در پاسخ به این سوال که در حال حاضر تحقیقات بر روی چه مشکلاتی متمرکز است؟ آموزش پرسنل بخش‌های کشاورزی و صنعت به منظور توانمندسازی نیروی انسانی و پژوهش بر روی تولید ارقام زارعی با عملکرد بالا و متحمل به تنشهای محیطی و مقاوم به بیماری و آفات و استفاده از کودهای بیولوژیک در زراعت نیشکر به منظور کاهش چالش زیست محیطی کودهای شیمیایی و همچنین استفاده از روش نوین آبیاری قطره ای زیر سطحی به منظور کاهش مصرف آب و افزایش بهره وری آن در تولید نیشکر و شکر از مهمترین تحقیقات جاری موسسه هستند.
وی افزود: کاهش ضایعات و افزایش بهره وری در بخش کشاورزی و صنعت، توسعه زنجیره ارزش نیشکر و صنایع جانبی آن به منظور تولید سرمایه برای سازمان و ایجاد اشتغال برای منطقه، فشرده سازی اکوسیستم زراعی نیشکر از طریق انجام تحقیقات مربوط به کشتهای بینابینی محصولات پاییزه با نیشکر از جمله کلزا- نیشکر، سیر – نیشکرو شبدر –نیشکر و نیز آموزش و استقرار مدیریت تلفیقی کنترل آفات(IPM) و علفهای هرز(IWM) در مزارع نیشکربه منظور کاهش مصرف سموم شیمایی و کاهش چالشهای زیست محیطی مرتبط از دیگر مشکلاتی هستند که در حال حاضر در دست بررسی هستند.
اثرات مثبت تکنولوژی بر محیط زیست خوزستان
مدیرعامل موسسه تحقیقات نیشکر در پاسخ به این پرسش که اثرات این تکنولوژی بر محیط زیست خوزستان چه بوده است؛ اظهار کرد: استقرار تکنولوژی در بخش کشاورزی نیشکر سبب شده است تا پایداری تولید مزارع نیشکر که خود باعث پایداری سطح سبز مزارع نیشکر در مقیاس ۸۴ هزار هکتار شده و به دنبال آن تثبیت ریزگردها و تلطیف اقلیم خوزستان از طریق تبخیر و تعرق مزارع نیشکر در طی بهار و تابستان رقم بخورد. احیاء تالابهای شادگان و ناصری و حفظ و بهبود اکوسیستم در دو تالاب مذکور، صیانت از جنگلها و مراتع کشور از طریق تولید باگاس کافی که ماده اولیه تولید کاغذ، نئوپان، MDF و خوراک دام از دیگر اثرات محیط زیستی هستند.
وی خاطر نشان کرد: افزایش ۴۲ درصدی میانگین راندمان شبکه آبیاری – زهکشی مزارع نیشکر خوزستان نسبت به میانگین کل کشور خود باعث مصرف بهینه نهادهای آب و کود و افزایش بهره وری و کاهش چالشهای زیست محیطی آنها می شود. استقرار کنترل بیولوژیکی آفت سزامیا از طریق تولید آزمایشگاهی سالانه ۱۵ میلیون قطعه زنبور تلنموسو رهاسازی آنها در کانونهای آلودگی و در این خصوص مصرف سموم به صفر رسیده است.
بهادری در خصوص استفاده از سموم شیمیایی اظهار کرد: استقرار مدیریت کنترل تلفیقی علفهای هرز(IWM) و استقرار مدیریت کنترل تلفیقی آفات(IPM) باعث کاهش معنی دار مصرف سموم شیمیایی در زراعت نیشکر شده است.
مدیرعامل موسسه تحقیقات نیشکر عدم دسترسی به بازار و صنعت جهانی به علت تحریم‌ها را عامل بازدارنده برای توسعه تکنولوژی در صنعت نیشکر دانست و گفت: استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و تهیه مدل بومی برای مزارع نیشکر خوزستان به منظور تعیین زمان آبیاری و کودهی که این مهم موجب کاهش هزینه و افزایش تولید شده است.
وی ابداعات بومی در صنعت نیشکر را بسیار موثر خواند و تصریح کرد: استفاده از سوشهای بومی باکتری های محرک رشد نیشکرکه موجب کاهش ۱۵ تا ۲۰ درصد کودهای شیمیایی اوره و سوپرفسفات تریپل برای نیشکر شده است و علاوه بر کاهش هزینه های تولید نیشکر، سبب ارتقاء شاخص های زیست محیطی شده است.
صنعت نیشکر پیشگام در کاربرد روش های نوین آبیاری
بهادری به سامانه های آبیاری در صنعت نیشکر اشاره کرد و ادامه داد: سامانه آبیاری قطره ای زیرسطحی، گامی در پیشروی به سمت هوشمندسازی آبیاری مزارع است که پس از اجرای گسترده و رفع موانع و مشکلات، هم بهره وری آب را بالا میبرد و هم به تولید، رونقی دوباره می بخشد. اندازه گیری لحظه ای دبی آب در خطوط آبیاری درجه ۳ توسط کنتور¬های دبی سنجی انجام می شود.
وی افزود: هم اکنون در شرکت توسعه نیشکر در شرکت کشت و صنعت امام خمینی (ره) تنظیم خودکار دریچه های تنظیم کننده سطح آب در کانالهای اصلی و درجه ۲ با استفاده از ابزار اتوماسیون و هوشمند انجام می شود.
مدیرعامل موسسه تحقیقات نیشکر در پایان افزود: طراحی سامانه جامع برخط مکان مند در شرکت توسعه نیشکر انجام و زیر ساختهای مربوط به آن اجرایی شده و درحال استقرار نهایی می باشد و همچنین طراحی و اجرای سامانه جامع مکانمند، زیرساخت¬ها و شرایط پایش آنلاین مزارع نیشکر، در حال آماده سازی است تا انجام هر گونه عملیات در مزارع نیشکر بصورت برخط نمایش داده شود.
ساناز فدعمی
