تنوع زیستی

بسیاری از ما تنوع زیستی را صرفا به معنای تنوع در گونه های زیستی می­گیریم اما تنوع زیستی در واقع در سه سطح مطرح می شود. ۱- ژن ها ۲- بوم سازگان­ها ( اکوسیستم­ها) ۳- گونه­ های ­زیستی .

بسیاری از ما می دانیم که امروزه بسیاری از گونه های زیستی در خطر انقراض هستند. اما همچنین باید در نظر داشت که تنوع در سطح بوم سازگان­ها و ژن­ها نیز رو به کاهش است.

بسیاری از کنشگران زیست­ محیطی که مدافع پاسداری از تنوع زیستی هستند بر این باورند که تنوع زیستی ارزشی ذاتی دارد. اگر این را بپذیریم آنگاه دلیل واقعا خوبی برای پاسداری از تنوع زیستی داریم. اما این حرف که تنوع زیستی ارزشی ذاتی دارد به ایرادها و انتقادهای جدی دامن زده است و دفاع از این دیدگاه آسان نیست. پس آیا باید حفاظت از تنوع زیستی را بر دیدگاهی ابزار اندیش و انسان محور استوار کرد؟ 

معمولا گفته می­شود تنوع زیستی برای به­روزی و به­زیستی انسان­ها ضروری است. کسانی هم هستند که تنوع زیستی را ذاتا ارزشمند می دانند . وقتی می­گوییم چیزی ارزش ذاتی دارد یعنی ارزشش برخاسته از نیاز انسان به آن یا نیاز دیگر موجوداتی که ممکن است از نظر اخلاقی ارزشمند به شمار آیند نیست. دست کم از زمانی که پیمان سازمان ملل متحد در زمینه تنوع زیستی در سال ۱۹۹۲ تصویب شده انگاره­ی حفاظت از تنوع زیستی در کانون بحث و گفت­ وگوها در زمینه­ ی حفاظت از طبیعت بوده است. تنوع زیستی به یک ویژگی در درون و میان بوم سازگان­ها و گونه ­های­ زیستی اشاره دارد و حفاظت از تنوع زیستی هم به معنای توجه و اهمیتی است که به­زیستی که در پیرامون خودمان است و نیز به­زیستی خودمان می­دهیم. افزون بر این­ها همچنین باید گفت که تنوع زیستی رو به کاهش است و ممکن است به آنچه بسیاری از اندیشمندان ششمین انقراض بزرگ نامیده اند بینجامد.

انقراض و از دست رفتن تنوع زیستی، مشکلی که در سطح جهانی مطرح است، ممکن است حس اخلاقی ما را برانگیزد. انقراض ممکن است به خودی خود یک فاجعه باشد. از این گذشته از دست رفتن تنوع زیستی ممکن است مستقیما برای به­زیستی انسان­ها و دیگر جانوران زیانبار باشد. اما اگر از دست رفتن تنوع زیستی و انقراض­ گونه ­ها از نظر اخلاقی قابل سرزنش است آنگاه سرعت گرفتن آن یک مشکل بزرگ است.

تاکنون کوشش­ هایی در جهت پاسداری از تنوع زیستی در جهان انجام شده است. سال ۲۰۲۰ سالی بود که حفاظت از تنوع زیستی سرانجام توجه لازم را دریافت کرد و جامعه ­ی جهانی این موضوع را به رسمیت شناخت . پانزدهمین همایش اعضای کنوانسیون تنوع زیستی در سازمان ملل طرح ریزی شد تا کوشش های بین المللی برای پاسداری از تنوع زیستی را هماهنگ گرداند. این­کاری بود همانند توافق پاریس در زمینه­ی تغییر اقلیم در سال ۲۰۱۵ که نگرانی جهانی درباره­ی تغییر اقلیم و تعهدی به سیاست­گذاری عملی برای مثال کاستن از گازهای گلخانه­ای، انطباق با تغییراقلیم و امور مالی اقلیم را نشان داد.  

حتی پیش از ۲۰۲۰ نیز هدف­هایی برای پاسداری از تنوع زیستی تعیین شده بود. کنوانسیون تنوع زیستی که در سازمان ملل تصویب شده بود پنج هدف راهبردی برای این کار تعیین کرده بود که به اهداف آیچی ( آیچی استانی در ژاپن است که نشست در آنجا برگزار شد) معروف شدند.

این پنج هدف عبارتند از :

• هدف راهبردی یکم : توجه به علل و عوامل اصلی که در کاهش تنوع زیستی دخیل هستند. این کار از راه تبدیل پرسمان تنوع زیستی به پرسمان اصلی در دولت­ها و در جوامع انجام می­شود.
• هدف راهبردی دوم : کاهش فشارهایی که مستقیما به تنوع زیستی وارد می شود و افزایش استفاده ­ی پایا
• هدف راهبردی سوم : ارتقای تنوع زیستی از راه محافظت از بومسازگان­ها ، گونه ­ها و تنوع ژنتیک
• هدف راهبردی چهارم: افزایش منافع خدمات تنوع زیستی و بوم­سازگان برای همه
• هدف راهبردی پنجم: ارتقای کار اجرایی از طریق برنامه­ ریزی مشارکتی، مدیریت دانش و ظرفیت­ سازی